FAMILIA

 

FAMILIA

Espezie bereko sexu desberdinetako izakiek ,ugaltzeko eta kumek hazi eta zaintzeko elkartzen direnean,familia osatzen dituzte.

Espezie askotan,ar eta eme bikote batek umealdia bakar bat izaten du.Eta hurrengo umealdietarako,bikotea aldatzen dute.Beste batzuetan,aldiz,ar eta eme bat bizitza osorako elkartzen dira;halaxe egiten dute animaliek.

Anaiak dira eta familia bat osatzen dute.

Bi artz familia berekoak direnak.

IPARRA

Aimar,Arrate,Paula,Nahia       IPARRALDEA                                                                                                                                                                                                         

Kaixo, gaur Iparraldeari buruz hitz egingo dizuegu.                                                                               

Hasteko, Lapurdi, Behe Nafarroa eta Zuberoa osatzen dute eta E.H-ko ipar-ekialdean kokatuta  dago, hortik dator izena.

Ondoren, mugak aipatuko ditugu, Lapurdiko mugak hauek dira:Pirinioak,Aturri ibaia eta Kantauri itsasoa dira  Lapurrdiren muga naturalak.Behe Nafarroko mugak hauek dira: Zuberoa,Lapurdi,Nafarroa eta Frantzia dira Behe Nafarroko mugak.Zuberoko mugak hauek dira.Nafarroa,Behe Nafarroa eta Frantzia.

Gero,biztanleriari buruz hitz egingo dugu. Lapurdik, 1296,73 biztanle ditu.

Jarraian,iparraldeko klimak aipatuko ditugu:klima ozeanikoa eta subalpinoko klima dira.

                                                                                                                                             

Armarrien deskribapenak aipatuko dizkizuegu:

Lapurdiko armarriak bi alderdi ditu:

Lehendabizikoan, eskuan, arpoi-dardo bat duen lehoi gorri bat urrezko eremu batean dago, bigarrenean berriz, urrezko zutori hona eremu urdinean.

Zuberoako armarriak urrezko lehoi bat du eremu gorri batean.

Nafarroa behereko foru Erkidegoko armarri ofiziala hauxe da, 1982-ko abuztuaren 10-eko lege organikoaren arabera:        

                         

Orain, erliebea aipatuko dizuegu.Lapurdiko mendiak hauek dira: Artzamendi(931m),         Larrun(900m) eta Baigura(897m).          

Zuberoako mendiak hauek dira:Ori(2017m), Kartxela(1982m) eta Otsogorrigaña(1922m).

Behe Nafarroako mendiak hauek dira:Okabe(1466m), Txarde(1440m) eta Urkulu(1419m).

Jarraian, hidrografiari dagokionez, Lapurdiko ibaiak hauek dira:Ardanabia Lapurdiko ibaia  da. Lapurdiko ibaiadarra izanik 25,8 km-ko bere ibilbidea Hazparneko landetan jaiotzen da.

Hazparne iparraldeko Mugerre hegoaldeko  iturri desberdinetatik ura hartzen duelarik.

Aturri ozeano Atlantikora iristen da.Latsa ere Lapurdin dago 14,8km ditu,Mandarrain mendia iturrburua da eta Errobitik Aturrira joaten da eta Aturritik, Bizkaiko golkora.

Zuberoako ibaiak hauek dira:Olbadoko erreka Zuberoan dago Larraineko (Zuberoa) ibaia da.

Higaduraren bidez sortu zuen Holtzarteko arroie famatua.Larrinek Uhaitzera isurtzen da Logibar inguruan, Behin Zurkhatsegirekin lotuta. Errobi, Aturri eta Biduze Zuberoan daude.

Behe Nafarroako ibaiak hauek dira:Erango, Akamarre eta Bestidaxarre.

Lapurdiren monumentuei buruz esan dezakegu,Ahetzen, San Martin eliza dago, Ainhoan,            

Jasokundearen eliza dago eta Angelun, Domingotarren kalostra dago.  

Nafarroa Behereko monumentuak hauek dira:Ahatsa-Altzieta-Bazkazanen dago Bazkazaneko serorategia, Ahatsako hilerri gurutzea eta San Andres eliza.

Zuberoko monumentuak hauek dira:Altzurrukun, Urruti gaztelua dago eta Ezpeize-Undureinen, San Martin eliza dago.

Iparraldeko hizkuntzak,Frantsesa,Euskara,eta Erdara dira.

Orain,musikariei buruz hitz egingo dizuegu:

Zuberoako musikariak  hauek dira:Niko Etxart kantaria

Jean-Mixele kantaria eta txirula jotzailea

Maddi Oihenart abeslaria

Mixel Etxekopar musikariak

Amaren alabak taldea

Peio Serbielle musikaria

Lapurdiko musikariak hauek dira:

Mixel Labeguerie

Pantxoa eta Peio

Maurice Ravel

Behe Nafarroako musikariak hauek dira

Xutik! taldea

Bidache metal metal

Orain,lan sektoreak aipatuko ditugu:

Nekazaritza eta abeltzaintza dira nagusienak.

Bukatzeko, gastronomiaren gaiari helduz, plater nagusiak aipatuko ditugu:

Taloa: janaurrekoa baino ogi zapal mota bat da, arto irinez egindako orea eta xafla borobilean eskuz zabaldu ondoren, txapan egosten den jaka.

Pistoa: piper berde, tipula, kalabazin eta arrautzez egindakoa.

Txokolatea: Europan espainiarrek  Amerikatik XVII.mendean inkisizioak jazarritako judu           portugaldarrek Baionara eraman zuten.  

Kalimotxo

Eta horrela bukatzen da Iparraldeko azalpen testua.

                                                                                                                                                                                                                                                                               

PALEOLITO

Prehistoria

Es el periodo de la vida de la humanidad anterior a todo documento escrito y que solo se conoce por determinados vestigios: construcciones,instrumentos, huesos humanos o de animales, etc. Había tres periodos: Paleolítico, Neolítico y Edad de los Metales.

PALEOLÍTICO

Parece ser que los primeros seres humanos que habitaron la Península Ibérica llegaron, procedentes de África, hace aproximadamente 1 millón de años.

Viven al aire libre en cuevas, o en sencillas cabañas construidas con ramas y pieles animales.

Se alimentan de lo que encuentran en la naturaleza: recolectan frutos silvestres y raíces, pescan peces y moluscos, cazan ciervos, bisontes, mamuts, ...

Visten con pieles de animales que cazan. Conocen el fuego y lo utilizan para calentarse, defenderse de los animales y cocinar alimentos.

Viven en pequeños grupos, tribus, formados por varias familias.

Fabrican herramientas con piedras y huesos: agujas, arpones para pescar, hachas, cuchillos, puntas de flecha, etc..

Aparecen los primeros artistas. Pintan animales y escenas de caza en paredes y techos de las cuevas, obteniendo las pinturas de minerales que machacaban y mezclaban con grasa de animales. También hacen pequeñas esculturas, que representan mujeres

embarazadas.

FENEKOA

FENEKOA

Bere sailkapenaz hitz egiten badut ornoduna da bibiparoa eta ugaztuna da.

Orain feneko animaliari buruz hitz  egingo dut.  Fenekoak izen zientifikoa du Fennekus Zerda eta  fenekoaren familia Canidae da.

Orain itxuraz hitz egingo dut : ugaZtun txikiena da 15 cm neurtzen du itxuraz oso atsegina da bere belarriak itzala egiten dute basamortuan bizitzeko belarri fina du 50 urte bizi al dute. gauetan zulo batera joaten dira ez badu zuloa aurkitzen berak egiten du bikoteka edo ,familia kume- ekin.

Elikadurari erreparatzen badiot, fenekoa haragijalea da ,karraskari txikiak,txoriak,muskerrak eta intsektuak (batez ere matxinsalto) jaten ditu eta batzuetan bere elikaduran fruituak sartzen dira.

orain bere ugalketari buruz hitz egingo dut, kume bat hiltzen bada agresiboak jartzen dira, normalean, 2 edo 5 kume dira familia batean.

Sahara  basamortuetan bizi dira   

                                                                                                                                   

MERTXIKONDOA

       MERTXIKONDOA                                                 
                                                                                

Hitz egingo dugun zuhaitza Mertxikondoa da.

bere Izen zientifikoa Prunus persica da, familia rosaceae da.

Orain, mertxikondoko ezaugarria hitz egingo dugu osto errokorako eta adaburu fruta arbola da mertxikondoa, 3-6 garai izan daiteke horrelakoa da mertxikondoa.

Loreduna da nektarrondo loreak dira.                                                                   

Hostoak, leunak, lantza-formakoak eta meheki zerradunak dira loreak zuriak edo arrosak dira.

Eguzkia 90%,ura   gatz mineralak 96% hori da  mertxikondoa behar duena bizitzeko.

Lurralde  hauetan daude :Txina, Txile, Estatu batuak, Argentina, Grezia, frantzia eta Espainia

martxotik-maiatzera  loratzen dute ondo egoteko.

un dia cualquiera paleolitico

                                                               Un día cualquiera

Hoy me  he levantado con el ruido de un mono ,luego me voy a cazar con mis amigos para darle el desayuno a la tribu. Un rato después he trabajado una Venus para darsela a mi mujer y tener mas hijos,antes de eso he tenido que pintar en la pared de la cueva como he cazado.Seguidamente he ido con mi hijo de 5 años a cazar peces para la cena.Voy a comer carne guisada,después de comer he ido a coger frutos con mi hija de 10 años (aproximadamente) para merendar le hemos traído a la niña de (aproximadamente) 10 años para merendar todos juntos:Antes de cenar he trabajado un piedra contra otra para cortar el pez.Hemos cenado y antes de irnos a la cama he cogido las mantas que nos a hecho la mejor amiga de mi mujer.

ANTZERKIA

00174 from langaitz5b on Vimeo.

PAISAIA

Hemen ikusten desun paisaia sanmarcosen da 3 militarrak daude canoi batekin atacatzen gipuzkoak defenditzeko  orrela ez zen ezer gertatzen, belar asko dago  gendeari ez ikuzteko orrela besteek gaizki apuntatzen dute ez iltzeko , ere  aldapa bat dago bukatzen den gerra